राजन् rājan m. [राज्-कनिन् रञ्जयति रञ्ज्-कनिन् नि ˚ वा Uṇ.1.145] A king, ruler, prince, chief (changed to राजः at the end of Tat. comp.); वङ्गराजः, महाराजः &c.; तथैव सोऽभूदन्वर्थो राजा प्रकृतिरञ्जनात् R.4.12; पित्रा न रञ्जितास्तस्य प्रजास्तेनानु- रञ्जिताः । अनुरागात्ततस्तस्य नाम राजेत्यभाषत ॥ V. P. -2 A man of the military casts; a Kṣatriya; Śi 14.14. -3 N. of Yudhiṣṭhira. -4 N. of Indra. -5 The moon; राजप्रियाः कैरविण्यो रमन्ते मधुपैःसह Bv.1.126. -6 Lord, master. -7 N. of Pṛithu. -8 A Yakṣa; तं राजराजानु- चरोऽस्य साक्षात् Ki.3.30. -9 The Soma plant; ऐन्द्रश्च विधिवद्दत्तो राजा चाभिषुतोऽनघः Rām.1.14.6; Bṛi. Up.1.3. 24. -Comp. -अग्निः wrath of a king. -अङ्गनम् a royal court, the court-yard of a palace. -अदनः 1 the Piyāla tree. -2 The seed of the tree Chirongia Sapida; राजादनं कन्दरालम् Śiva B.30.15. -अधिकारिन्, -अधिकृतः 1 a government officer or official. -2 a judge. -अधिराजः, -इन्द्रः a king of kings, a supreme king, paramount sovereign, an emperor. -अधिष्ठानम् the capital of a king, metropolis. -अध्वन् m. a principal or royal road, main street, highway. -अनकः 1 an inferior king, a petty prince. -2 a title of respect formerly given to distinguished scholars and poets. -अन्नम् 1 rice grown in Āndhra. -2 food obtained from a king; राजान्नं तेज आदत्ते Ms.4.218. -अपसदः an unworthy or degraded king. -अभिषेकः coronation of a king. -अम्लः a kind of vegetable plant; Rumex Vesicarius (Mar. चुका). -अर्कः Calotropis Gigantea (मन्दार; Mar. रुई). -अर्हम् 1 aloe-wood, a species of sandal. -2 a kind of rice (राजान्न). -अर्हणम् a royal gift of honour. -अहिः a large snake (having two mouths). -आज्ञा a king's edict, an ordinance, a royal decree. -आभरणम् a king's ornament. -आम्रः a superior kind of mango. -आवर्तः a diamond of an inferior quality. -2 a diamond from Virāṭa country. -आवलिः, -ली a royal dynasty or genealogy. -आसनम् a throne. -आसन्दी Ved. a stand on which the Soma is placed. -इन्दुः an excellent king; दिलीप इति राजेन्दुरिन्दुः क्षीरनिधाविव R.1.12. -इष्टः a kind of onion. (-ष्टम्) = राजान्न q. v. -उपकरणम् (pl.) the paraphernalia of a king, the insignia of royalty. -उपसेवा royal service; Ms.3.64. -ऋषिः (राजऋषिः or राजर्षिः) a royal sage, a saint-like prince, a man of the Kṣatriya caste who, by his pious life and austere devotion, comes to be regarded as a sage or riṣi; e. g. पुरूरवस्, जनक, विश्वामित्र. -कन्या, -कन्यका a princess. -करः a tax or tribute paid to the king. -करणम् a law-court. -कर्णः an elephant's tusk. -कर्तृ m. a person who assists at a coronation; समेत्य राजकर्तारः सभामीयुर्द्विजातयः Rām.2.67.2. -कर्मन् n. 1 the duty of a king. -2 royal service; cf. Ms.7.125. -कला a crescent of the moon (the 16th part of the moon's disc). -कलिः a bad king; cf. अशरण्यः प्रजानां यः स राजा कलिरुच्यते Mb.12.12.29. -कार्यम्, -कृत्यम् 1 state-affairs. -2 royal command. -कुमारः a prince. -कुलम् 1 a royal family, a king's family; अग्निरापः स्त्रियो मूर्खः सर्पो राजकुलानि च H.; नदीनां शस्त्रपाणीनां नखिनां शृङ्गिणां तथा । विश्वासो नैव कर्तव्यः स्त्रीषु राजकुलेषु च ॥ ibid. -2 the court of a king; आ दास्याः पुत्रि राजकुलं खल्वेतत् Nāg.3.12/13. -3 a court of justice; (राजकुले कथ् or निविद् caus. means 'to sue one in a court of law, lodge a complaint against). -4 a royal palace. -5 a king, master (as a respectful mode of speaking). -6 a royal servant; बध्नन्ति घ्नन्ति लुम्पन्ति दृप्तं राजकुलानि वै Bhāg.10.41.36. -कोशनिघण्टुः also -व्यवहारकोशः N. of a dictionary in Shivaji's time compiled by his minister Raghunātha Paṇḍita. -क्षवकः a kind of mustard. -गामिन् 1 a. escheating to the sovereign (as the property of a person having no heir). -2 brought before the king (as slander); Ms.11.55. -गिरिः N. of a mountain in Magadha. -गुरुः a royal counsellor. -गुह्यम् a royal mystery; राजविद्या राजगुह्यं पवित्रमिदमुत्तमम् Bg.9.2. -गृहम् 1 a royal dwelling, royal palace. -2 N. of a chief city in Magadha (about 75 or 80 miles from Pāṭaliputra). -ग्रीवः a kind of fish. -घ a. sharp, hot. (-घः) a king-killer, regicide. -चिह्नम् 1 insignia of royalty, regalia. -2 the stamp on a coin. -चिह्नकम् the organ of generation (उपस्थ). -जक्ष्मन् = राजयक्ष्मन् q. v. -तरङ्गिणी N. of a celebrated historical poem treating of the kings of Kāśmīra by Kalhaṇa. -तरुः the कर्णि- कार tree, -तालः, ताली the betel-nut tree; राजतालीवनध्वनिः R. -दण्डः 1 a king's sceptre. -2 royal authority. -3 punishment inflicted by a king. -4 fine payable to a king. -दन्तः (for दन्तानां राजा) the front tooth; राजौ द्विजानामिह राजदन्ताः N.7.46; 'राजन्ते सुतनोर्मनोरमतमास्ते राज- दन्ताः पुरः' (शृङ्गारधनदशतकम् 67). -दूतः a king's ambassador, an envoy. -दृशद् f. the larger or lower mill- stone. -देयम्, -भागम् the royal claim, tax; न वृत्त्या परितुष्यन्ति राजदेयं हरन्ति च Mb.12.56.59. -दौवारिकः 1 = राजद्वारिकः q. v. -2 a royal messenger; Hch.4. -द्रोहः high treason, sedition, rebellion. -द्रोहिन् m. a traitor. -द्वार् f., -द्वारम् the gate of royal palace; राजद्वारे श्मशाने च यस्तिष्ठति स बान्धवः Subhāṣ. -द्वारिकः a royal porter. -धर्मः 1 a king's duty. -2 a law or rule relating to kings (oft. in pl.). -धानम्, -धानकम्, -धानिका, -धानी the king's residence, the capital, metropolis, the seat of government; तौ दम्पती स्वां प्रति राजधानीं (प्रस्थापयामास) R.2.70. -धान्यम् Panicum Frumentaceum (Mar. सांवा). -धामन् n. a royal palace. -धुर् f., -धुरा the burden or responsibility of government. -नयः, -नीतिः f. administration of a state, administration of government, politics, statesmanship. -नामन् m. Trichosanthes Dioeca (Mar. पडवळ). -नारायणः (in music) a kind of measure. -निघण्टुः N. of a dictionary of Materia Medica. -नीलम् an emerald. -पट्टः 1 a diamond of inferior quality. -2 a royal fillet. -पट्टिका f. the Chātaka bird. -पदम् royalty, sovereignty. -पथः, -पद्धतिः f. = राजमार्ग q. v. -पिण्डः the maintenance given by a king; अवश्यं राजपिण्डस्तैर्निवेश्य इति मे मतिः Mb.3.36.16. -पिण्डा a species of date. -पुंस् m. a royal servant. -पुत्रः 1 a prince. -2 a Kṣatriya, a man of the military tribe. -3 the planet Mercury. -4 N. of a mixed caste. -5 a Rajpoot. -5 A kind of mango. -पुत्रिका 1 a kind of bird. -2 Princess. -पुत्री 1 a princess. -2 a female of the Rajpoota tribe. -3 N. of several plants:-- जाती, मालती, कटुतुम्बी &c. -4 a kind of perfume (रेणुका). -5 a musk rat. -6 a kind of metal; also राजपत्नी. -पुरम् a royal city. -पुरुषः 1 a king's servant. -2 a minister. -पुष्पः the नागकेसर tree. -पूगः a kind of Areca-nut palm; Bhāg.4.6.17. -पौरुषिकः a royal servant; Mb.13.126.24. -प्रकृतिः a king's minister. -प्रसादः royal favour. -प्रेष्यः a king's servant. (-ष्यम्) royal service (more correctly राजप्रैष्य). -फणिञ्झकः an orange tree. -वदरम् salt. -बीजिन्, -वंश्य a. a scion of royalty, of royal descent. -भट्टिका a species of water-fowl. -भृतः a king's soldier. -भृत्यः 1 a royal servant or minister. -2 any public or government officer. -भोगः a king's meal, royal repast. -भोग्यम् nutmeg. -भौतः a king's fool or jester. -मणिः a royal gem. -मन्त्रधरः, -मन्त्रिन् m. a king's counsellor. -महिषी the chief queen. -मार्गः 1 a highway, high road, a royal or main road, principal street. -2 the way, method or procedure of kings. -मार्तण्डः, -मृगाङ्कः (in music) a kind of measure. -माषः a kind of bean. -मुद्रा the royal seal. -यक्ष्मः, -यक्ष्मन् m. 'consumption of the moon', pulmonary consumption, consumption in general; राजयक्ष्मपरिहानिराययौ कामयानसमवस्थया तुलाम् R.19.50; राजयक्ष्मेव रोगाणां समूहः स महीभृताम् Śi.2.96; (for explanation of the word see Malli. thereon, as well as on Śi. 13.29). -यानम् a royal vehicle, a palanouin. -युध्वन् m. 1 a king's soldier. -2 one who fights with a king; P.III.2.95. -योगः 1 a configuration of planets, asterisms &c. at the birth of a man which indicates that he is destined to be a king. -2 an easy mode of religious meditation (fit for kings to practise), as distinguished form the more rigorous one called हठयोग q. v. -रङ्गम् silver. -राक्षसः a bad king. -राज् m. 1 a supreme king. -2 the moon. -राजः 1 a supreme king, sovereign lord, an emperor. -2 N. of Kubera; अन्तर्बाष्प- श्चिरमनुचरो राजराजस्य दध्यौ Me.3. -3 the moon. -राज्यम् the state or dignity of Kubera; स्वर्लोके राजराज्येन सोऽभि- षिच्येत भार्गव Mb.13.85.53. -रीतिः f. bell-metal. -लक्षणम् 1 any mark on a man's body indicating future royalty. royal insignia, regalia. -लक्ष्मन् n. royal insignia. (-m.) N. of Yudhiṣṭhira. -लक्ष्मीः, -श्रीः f. the fortune or prosperity of a king (personified as a goddess), the glory or majesty of a king; स न्यस्तचिह्नामपि राजलक्ष्मीम् R.2.7. -लिङ्गम् a kingly mark. -लेखः a royal edict. -लोकः a. collection of princes or kings. -वंशः a dynasty of kings. -वंशावली genealogy of kings, royal pedigree. -वर्चसम् kingly rank or dignity. -वर्तः cloth of various colours. -वल्लभः 1 a king's favourite. -2 a kind of mango. -3 a kind of Jujube. -वसतिः 1 dwelling in a king's court. -2 a royal palace. -वाहः a horse. -वाह्यः a royal elephant. -विः the bluy jay. -विजयः (in music) a kind of Rāga. -विद्या 'royal policy', king-craft, state-policy, statesmanship; Bg.9.2; (cf. राजनय); so -राजशास्त्रम्; वीराश्च नियतोत्साहा राजशास्त्रमनुष्ठिताः Rām.1.7.12. -विहारः a royal convent. -वृक्षः the tree Cassia Fistula; गुच्छैः कृतच्छविरराजत राजवृक्षः Rām. Ch.5.9. -वृत्तम् the conduct or occupation of a king; (कच्चित्) प्रजाः पालयसे राजन् राजवृत्तेन धार्मिक Rām.1.52.7. -वृत्तिः the works of a king; प्रत्यक्षाप्रत्यक्षानुमेया हि राजवृत्तिः Kau. A.1.9. -शफरः a Hilsā fish; L. D. B. -शासनम् a royal edict; दिवा चरेयुः कार्यार्थं चिह्निता राजशासनैः Ms.10.55. -शृङ्गम् a royal umbrella with a golden handle. -शेखरः N. of a poet. -संसद् f., -सभा f. a court of justice. -सदनम् a palace. -सर्पः a kind of snake-devouring snake. -सर्षपः black mustard (the seed used as a weight; त्रसरेणवोऽष्टौ विज्ञेया लिक्षैका परिमाणतः । ता राजसर्षपस्तिस्रस्ते त्रयो गौरसर्षपः ॥ Ms.8.133). -सायुज्यम् sovereignty. -सारसः a peacock. -सूयः, -यम् 1 a great sacrifice performed by a universal monarch (in which the tributary princes also took part) at the time of his coronation as a mark of his undisputed sovereignty; राजा वै राजसूयेनेष्ट्वा भवति Śat Br.; cf. सम्राट् also; राजा तत्र सूयते तस्माद् राजसूयः । राज्ञो वा यज्ञो राजसूयः ŚB. on MS.4.4.1. -2 a lotus. -3 a mountain. -सौधः a king's palace. -स्कन्धः a horse. -स्थानाधिकारः Viceroyalty. -स्थानीयः a viceroy, governor. -स्वम् 1 royal property; राजस्वं श्रोत्रियस्वं च न भोगेन प्रणश्यति Ms.8.149. -2 tribute, revenue. -स्वर्णः a kind of thorn-apple. -स्वामिन् m. N. of Viṣṇu. -हंसः a flamingo (a sort of white goose with red legs and bill); संपत्स्यन्ते नभसि भवतो राजहंसाः सहायाः Me.11; कूजितं राजहंसानां नेदं नूपुरशिञ्जितम् V. -हत्या regicide. -हस्तिन् m. a royal elephant, i. e. a lordly and handsome elephant. -हासकः a kind of fish; L. D. B.